Son dönemin en çok gündeme gelen ekonomik terimlerinden bir tanesi CDS. Ülkelerin CDS primlerinin ne anlama geldiği özellikle Türkiye’nin CDS’leri 2022 yılında rekor seviyelere yükselince daha fazla sorgulanır oldu. CDS nedir, neden önemlidir? CDS puanı neden yükselir, neler yapılırsa düşüşe geçer? Türkiye’nin CDS primi eden yüksek gibi soruların cevaplarını ve CDS ile ilgili ayrıntıları makalemizde bulabilirsiniz.
Bu Yazıda Bulabilecekleriniz
Türkiye’nin Güncel CDS Primi 23.12.2023
Bu yazıyı ilk kaleme aldığımızda CDS primi 700 baz puan üzerindeydi. Ancak göreve gelen Mehmet Şimşek ve ekibinin yapmış olduğu çalışmalarla CDS priminin sert bir şekilde gerilediği görüldü. Şu an itibariyle 300 baz puan altına gerileyen bir Türkiye 5 yıllık kredi risk primi söz konusu. Faiz artırım süreci, TCMB’nin sıkılaştırma politikası gibi detaylar TCMB’ye ve Türkiye ekonomisine güveni artırırken, CDS oranlarını da aşağı çekmeye devam edecek gibi görünüyor.
Özellikle Türkiye’nin gri listeden çıkması için de yapılan çabalar sonuç verirse, önümüzdeki günlerde 250 baz puan altına doğru gerilemeler mümkün olabilecek gibi görünüyor. Hazine ve aliye Bakanı Mehmet Şimşek bu duruma özel öne veriyor. Dolayısı ile atılan adımlar da gri listeden çıkılmasına yönelik adımlar oluyor. 2024 ilk çeyrekte, gri listeden çıkışla ilgili bir değerlendirme olabileceğini düşünüyoruz.
CDS Primi Nedir?
Risk kavramı, ekonominin hemen hemen her noktasında bulunan bir unsurdur. Yapılan yatırımlar, verilen krediler, alınan krediler vb. birçok alanda risk bulunmakta ve bununla bağlantılı olarak ilgilenen kurumlar veya işletmeler bu alacakları riski en aza indirgemek için çeşitli ekonomik araçları kullanmaktadırlar.
Finans alanında bu risklere alınan önlemlerden birisi de CDS yani kredi risk primidir. Ülkeler, işletmeler, bireyler ekonomik koşullar çerçevesinde ve belli sebepler dahilinde kredi alabilmektedirler. Bazı durumlarda krediyi alan kişiler, kredilerini ödememekte ve bu durum krediyi veren kuruluşları ekonomik olarak sıkıntıya sokmaktadır.
CDS primi verien kredi vb. varlıkların risk payının bu varlıkları alan kişi veya kuruma yansıtılmasıdır. Bu durumda CDS pirimi için bir nevi kredi üzerinde sigortalama işlemi olduğunu söyleyebiliriz. Kredi üzerinden sigortalama işlemi kişilerin ödeme durumlarına göre ve kredinin verildiği ülkenin ekonomik durumuna göre farklılık gösterebilmektedir.
CDS priminin alacaklı taraftan tahsil edilmesi için farklı yöntemler bulunmaktadır. Prim, kredi alan kişilerin verilen kredi ödemesine faiz uygulanmasıyla, kredi öncesi alınan ön ödemelerle veya kredinin ödenmemesi dahilinde kefil edilen gayrimenkul vb. varlıkların üzerinde hak sahibi olarak alınabilmektedir.
Bireyler kredi alırken, ödeme riskini göz önünde bulundurarak, aldığı veya alacağı krediyi sigortalamak isteyebilir. Kredi ödenirken, aynı zamanda CDS primi ödenerek, kredinin ileri vadede ödenmesi amacıyla bir sigortalı oluşur. Bu durumlar bireyler üzerinden gerçekleşen CDS primini ifade etmektedir.
CDS Primi Ne İşe Yarar?
CDS primi genel anlamda kredi değerleri üzerinden alınabilecek risklerin değerinin düşürülmesini veya bu risklerin ortadan kaldırılmasına yaramaktadır. Kredi alımı için birçok sebep bulunmaktadır. CDS primi açısından, kredinin alım sebeplerinden en mantıklı olanı ise yatırımdır. Yatırım yapacak kişiler, kredi ödemesini riskini aldığı gibi aynı zamanda yatırım yaptıkları işlerde de risk alırlar. Olumsuz sonuçlar doğrultusunda yatırımların batması kredinin ödenmesini de oldukça zorlaştıracaktır. Bu durumda CDS primi yatırımın batması ihtimaline karşı çekilen kredinin ödenmesi için sigorta imkânı sunmaktadır.
Diğer bir durum kredi veren kurumlar veya kredi talep eden kurumlar ve işletmeler için de geçerlidir. Bir ülke ekonomisinin sorun yaşaması halinde içerisinde bulunan şirketlerde finansal olarak zarar görebilir. Bu durumda kurum veya işletmelerin aldıkları kredileri ödemesi zor olabilmektedir. Bu durumda krediler üzerinden ödenecek CDS primi sayesinde kurum veya işletmeler batsa bile kredilerini ödeyebilmektedirler.
Son olarak CDS primi ülkeler içinde oldukça önemli bir kavramdır. CDS yani alınan risk bir ülkede ne kadar azsa o ülke ekonomisinin iyi olduğu anlamı çıkartılabilir. Aynı zamanda CDS kavramı uluslararası alınan kredilerde de geçerli bir mevzuattır. Ülkeler uluslararası aldıkları kredilerde CDS primi ödeyerek, çektikleri kredi üzerinde bir sigorta oluşturabilirler.
CDS Primi Kaç Olmalı?
Finansal mevzuatlar çerçevesinde yapılan araştırmalara göre bir ülkenin CDS priminin en fazla 300 baz puan olması gerekmektedir. 300 üstü CDS primi baz puanları, ülkelerin ekonomik olarak sıkıntı yaşadığının bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. 1000 baz puan üstü CDS primlerde ise kredi limitinin geçersiz olduğu kabul edilmektedir.
Bu detaylara istinaden Türkiye’nin CDS primleri açısından ne durumda olduğunu sizlerle paylaşmak isteriz;
Türkiye 2016 yılı sonrasında sürekli olarak artan bir CDS prim baz puanına sahiptir. Günümüzde bu durum ekonomik gündemi oldukça meşgul eden detaylardan bir tanesidir. Özellikle son yılların CDS prim baz puan rekorunu kıran Türkiye’nin CDS prim puanı 714 baz puan seviyelerinde.
CDS Primi Neden Artar?
CDS primi kavramı ekonomiyle birebir entegre olan bir finansal araçtır. Bu sebeple ekonominin işleyişi CDS primi üzerindeki etkenlerin değişimi içinde bir o kadar önemli olmaktadır. Ekonomik krizde olan veya ekonomisi sürekli olarak negatif yönde ilerleyen ülkelerde, bireyler, kurumlar ve kuruluşlar belli başlı sebeplerle kredi talebinde bulunabilirler. Bu durum aynı zamanda Merkez Bankalarının para politikaları çerçevesinde sürekli olarak para basmasına ve alınan kredi değerlerinin düşmesine sebep olabilmektedir. Bu durum ile CDS primi doğru orantılı bir şekilde ilerlemektedir. Bu sebeple bir ülke ekonomisi ne kadar değer kaybederse, CDS primi baz puanı o kadar artmaktadır.
CDS priminin yüksek olması genel olarak ekonomide yaşanan olumsuzluklarla entegreli olmasındadır. Genel olarak ülkeler CDS primini belli bir analiz dahilinde değerlendirir ve hesaplar. Bir ülkenin CDS primi yüksekse öncelikle yapması gereken ekonominin sorun yaşadığı kalemleri tespit etmek ve bu sorunlar hakkında çeşitli yapıcı politikalar uygulamaktır.
Türkiye’de ise CDS priminin yüksek olmasının iki temel sebebi olabilir. Bunlardan ilki yanlış risk ölçümüdür. Bu durumda yapılması gereken, CDS primini hesaplayan kurum ve kuruluşların iyi denetlenmesi ve ölçümlerin yenilenip kontrol edilmesidir.
İkinci olarak Türkiye’nin günümüzde yaşadığı ekonomik krizdir. Bu durumda yapılacak şey milli paranın değerini arttırıcı, üretimi teşvik edici, enflasyon düşürücü vb. politikaların uygulanması gerekmektedir.
Tüm dünyada enflasyon 2022 yılında rekor seviyelere doğru ilerliyor. Ancak Türkiye’de diğer ülkelere göre aşırı enflasyon yaşanıyor. Öyle ki hiperenflasyon konuşulmaya başlamış durumda. Kurlar tarafında geçtiğimiz yıla oranla 2 kat değer kaybetmiş bir Türk Lirası var karşımızda.
TCMB döviz rezervleri nette eksilere inmiş durumda. Çeşitli swap anlaşmaları ile rezervler artırılmaya çalışılsa da, kur tarafı baskılanamıyor. Döviz kurları yükselirken, döviz korumalı mevduat hesaplarında da, hazinenin boynuna binen yük günden güne artmaya devam ediyor.
Bu şekilde bir çok olumsuzluk bir araya gelince de Türkiye’nin 5 yıllık CDS primi 720 puana ulaşarak rekor seviyelere yükseldi.
CDS Primi Neler Yapılırsa Düzelir?
Kredi Risk primi olarak adlandırılan CDS oranını düşürmek için, devletler hangi yönde eksiklerse o yönü tamir etmeli. Yani yüksek enflasyon nedeniyle sıkıntılar yaşanıyor ise, faiz artırımı veya farklı araçlar ile enflasyonu frenlemeli.
Parasının değer kaybetmesi ile ilgili sıkıntılar yaşıyor ise, döviz rezervi biriktirmeli ve bu birikimi sağlayacağı ortamı oluşturmalı. Bu ortamın oluşması için de öncelikle piyasa beklentilerini karşılayan enflasyon üzerine bir faiz politikası belirlemesi faydalı olabilir.
Genel geçer iktisat kurallarında sapıldığında çok daha kötü ekonomik sonuçlar yaşanabildiğinin en büyük göstergesi Türkiye’nin 2022 yılında yaşadığı durum gibi görünüyor. ir çok olumsuzluk bir arada oluşunca Türkiye’nin CDS primi de 2022 yılında rekor tazelemiş oldu.
Türkiye’nin kredi risk puanını düşürebilmesi için uzmanların söylemleri öncelikle acil faiz artırımı, düşük faizli kredilerin kaldırılması, devletin tasarrufa gitmesi ve Türk Lirasının değerini yükseltmek adına yeni önlemler alması gibi başlıklar öne çıkıyor.
Türkiye enflasyonu düşürmek için faiz artırmak yerine tüm ülkeler faiz artırırken düşük faiz politikasını savunmaya başladı. Doların yükselişini durdurmak adına Kur Korumalı Mevduat hesabı adı altında bir seçenek sundu yatırımcılara. Ancak bu da dolar kurunda yaşanan son yükselişin ardından başarısız oldu diyebiliriz. Özellikle dolar endeksinin tüm dünyada artarken, ABD Merkez Bankası FED faiz artırırken, TCMB’nin faiz artırmayacağını açıklaması Türk Lirası üzerinde büyük baskı oluşturmaya devam ediyor. Önümüzdeki dönemde CDS priminde düzeltme yaşanabilmesi için faiz artışı yapılması şart gibi görünüyor.
Yatırım, istihdam, ihracat diyerek çıkılan yolda, istihdam ve ihracat artmış olsa da, çalışanlar mutsuz çünkü geçinemiyorlar.
4250 tl asgari ücret olan İstanbul’da ev kiraları da 3000-7000 arasında değişmekte. Normal bir ev kirası bu şekilde iken kira kadar bile asgari ücret alamayan ama istihdam edilen bir işçinin çalıştığı için mutlu olması beklenemez. Dolayısı ile önemli olan bazı konularda rakamlardan ziyade milletin hissettikleridir diyerek, önümüzdeki dönemde Türk Lirasının değer kazandığı, Türkiye’nin CDS priminin düştüğü günlerin bizi beklemesi dileğiyle diyoruz, bol kazançlar..
