Enflasyonda baz etkisi 2023 yılına girerken sıkça duymakta olduğumuz bir terim. Peki nedir bu baz etkisi, enflasyonu nasıl etkiliyor? Gelin şimdi bu soruların cevaplarına ve enflasyonun geleceği hakkında bazı ipuçlarına birlikte bakalım.
Bu Yazıda Bulabilecekleriniz
Enflasyon Nedir?
Baz etkisinden önce kısaca enflasyonu tanımlayacak olur isek, bir ülkenin para biriminin değerinde meydana gelen düşüş olarak tanımlayabiliriz. Para biriminde yaşanan düşüş aynı zamanda alım gücünde düşüşü de ifade etmektedir. Bu düşüş, ülke içinde üretilen ürün ve hizmetlerin fiyatlarının yükselmesine neden olur. Enflasyonun seviyesi, bir ülkenin ekonomik durumunu ve para politikasını yansıtır.
Türkiye 2022 yılında tam anlamıyla enflasyon şampiyonu oldu. Dünyada enflasyon oranı en yüksek hissedilen ilk 5 ülke içerisinde yer alan ülkemizde enflasyonun nasıl ve ne zaman düşeceği tartışma konusu. Hükümet kanadı baz etkisiyle birlikte 2023 başında enflasyon oranlarının düşeceğini belirtiyor. Ancak halk tarafında enflasyonun düşeceğine pek de inanç kalmamış gibi. Seçim öncesi işlenen politikalar da ek enflasyon oluşturma riski taşıyor. Bu nedenle de ciddi riskler içeren 2023 yılına giriş yapıyoruz.
Türkiye’de enflasyon yükselirken, yatırımcılar parasının değerini korumak için yollar aradı. Bu anlamda en çok getiriyi Borsa İstanbul sağladı. Faize para yatırmak artık oldukça gereksiz görülmeye başladı. Çünkü paranın değerini korumayan bir faiz enstrümanı var. Borsa tarafında rekor kırılımı ne kadar aha devam edecek o da ayrı bir merak konusu.
Enflasyonda Baz Etkisi Ne Demek?
Enflasyonun tanımını öğrendikten sonra geçelim baz etkisi kavramına. Enflasyonda baz etkisi, enflasyon oranının hesaplanışında kullanılan bir terimdir. Baz etkisi, enflasyon oranının önceki dönemlerdeki enflasyon oranlarından ayrıştırılmasını sağlar. Bu sayede, enflasyon oranının gerçekte ne kadar yüksek olduğu daha doğru bir şekilde tespit edilebilir.
Baz etkisi, enflasyon oranının önceki dönemlerdeki enflasyon oranlarından ayrıştırılması için kullanılan bir formüldür. Bu formül şöyledir:
Enflasyon Oranı = (Mevcut Fiyatlar – Önceki Fiyatlar) / Önceki Fiyatlar
Burada, mevcut fiyatlar ve önceki fiyatlar, bir ülkede üretilen ürün ve hizmetlerin fiyatlarını gösterir.
Enflasyon oranının hesaplanışında baz etkisi, önceki dönemlerdeki enflasyon oranlarının etkisini azaltır. Bu sayede, enflasyon oranının gerçekte ne kadar yüksek olduğu daha doğru bir şekilde tespit edilebilir. Baz etkisi, enflasyon oranının önceki dönemlerdeki enflasyon oranlarından ayrıştırılması için kullanılan bir formüldür ve enflasyon oranının hesaplanışında önemli bir rol oynar.
Türkiye’de Enflasyonun Geleceği
Baz etkisi ülkemiz için son ayarda çok konuşulmaya başlandı. 2023 ie birlikte baz etkisinin görüleceği ve enflasyonda düşüş dalgasının oluşacağı belirtiliyor. Ancak şu da bir gerçek ki, maaşlara yapılan zamlar ve artan maliyetler de ekstra enflasyona sebep olacak gibi görünüyor. Yani bu nedenle baz etkisi ile beklenen düşüş, belki de bu maliyet artışları nedeniyle enflasyonda görülemeyecek. Çünkü hem asgari ücret hem de memur ve emekliye yapılan maaş zamları önümüzdeki aylarda enflasyonu tetikleyecek gelişmeler olarak karşımıza çıkıyor.
2023 seçimlerine artık bir kaç ay kalmış durumda. Bu nedenle enflasyonu daha fazla yükseltecek adımlar hükümet tarafından atılıyor. Örneğin; EYT adımıyla birlikte 2 milyonun üzerinde yeni emekli oluşacağı ve bunun devletin kasasına ciddi ir maliyeti olacağı da ekonomistler tarafından belirtiliyor. Hal böyleyken, baz etkisiyle birlikte enflasyonda gerileme bekleniyor olsa da, ciddi bir düşüşün söz konusu olmayacağını düşünüyoruz.
Enflasyonda Kalıcı Düşüş Nasıl Sağlanır?
Kalıcı bir enflasyonda düşüş ortamını oluşturmak için öncelikle üretim artırılmalıdır. Üretim derken sadece tahıl bakliyat gibi gıda ürünlerinden değil de, teknolojik ürünlerden, katma değeri yüksek ürünlerden de bahsetmek gerekir.
Yine enflasyonda kalıcı bir düşüş sağlanmak isteniyorsa faiz artırımları kaçınılmaz. Nitekim ABD ve AB 2022 sonlarına doğru enflasyonda düşüşü görmeye başladı.
Yıl içerisinde yapılan faiz artırımları enflasyonda düşüşü destekledi. Ancak Türkiye’de enflasyon oranları yüksek kalmaya deva ediyor. Çünkü enflasyon ile faiz oranları arasında çok ciddi bir fark var. Bu farkı faiz artırımları ile gidererek, talep tarafında oluşan enflasyonu düşürmek mümkün olacaktır. Ancak seçim arefesinde hükümet parayı kısmak istemiyor. Zaten yeni ekonomi modeli kapsamında uygulanan faiz stratejisi nedeniyle enflasyonun bu denli yüksek olduğu biliniyor. Bu ekonomi modeli ile devam edildikçe de maalesef enflasyon oranlarında kalıcı bir düşüş beklemek mantıklı gelmiyor.
