Borsada açığa satış yapmak, tabiri caizse; kendinize ait olmayan bir hisse senedini piyasadan borçlanmak ve yine kendinize ait olmayan bu hisse senetleri üzerinden kâr elde etmeye çalışmaktır.
Türkiye’de borsa endeksleri ve hisse senetleri, son yıllarda aşırı oynak döviz kuru ve politik gelişmeler sebebi ile olumsuz etkilendiler. Bu negatif etkileşim, SPK tarafından alınan bir takım yeni kararlar ortaya çıkardı. An itibari ile BIST çatısı altında, açığa satış işlemi gerçekleştirmek tamamen yasak. Peki, neden? Açığa satış yasağı nedir? Açığa satış hisse senedini nasıl etkiler?
Bu Yazıda Bulabilecekleriniz
Açığa Satış Yasağı Ne Demek?
Açığa satış, herhangi bir hisse senedi piyasasında, kendinize ait olmayan hisse senetlerini, yine borsa ve denetim kurulunun (Türkiye’de SPK) belirlediği kriterler çerçevesinde borçlanmak ve kâr elde etmeye çalışmaktır. Elde edilen kâr, daha sonrasında aynı hisseleri daha ucuza (değeri düştüğünde) satın almak sureti ile gerçekleşir. Ancak, söz konusu işlem riskli bir işlemdir. Aynı zamanda bu işlemlerin borsa kapanışına dek tamamlanması gerekir. Birkaç kural nezdinde bu konu daha da açıklayıcı olacaktır. İşte açığa satış kuralları:
- SPK denetiminde gerçekleşir.
- Aracı kurum üzerinden yapılabilir.
- En az 100 bin TL teminat gösterilmeli ve hesabınızda en az 100 bin TL meblağ olmalıdır.
- Borsa gün sonu işlemlerine, yani ikinci seans kapanışına dek işlemler tamamlanmalıdır.
- Borçlanan hisse senetleri, aynen geri iade edilir.
- Bu işlemlerden hisse senedi sahipleri olumsuz etkilenmez.
- Hisse başına elde edilen kâr, hisse adedi ile çarpılır.
- Hisse başına zarar edilen tutar, hisse senedi adedi ile çarpılır.
Tüm bu durumlar neticesinde, bir örnek vererek açığa satış konusunu sonlandıralım. İşte örnek;
- Adım: X yatırımcı, Y aracı kurum üzerinden bir hisse için açığa satış emri versin.
- Adım: X yatırımcının verdiği açığa satış emri, 1000 birim hisse senedi üzerinden gerçekleşsin.
- Adım: X yatırımcının adedi 10 TL olan hisse senetlerinden 1000 adet açığa satış emri vermesi sonrası, hisse fiyatı adet başına 11 TL olsun ve kâr etsin. (Zarar durumu için 9 TL baz alacağız)
- Adım: Kâr durumu=Yukarıda belirlenen 3 adımda, hisse adet başına 1 TL kâr elde eder ve 1000 birim hisse, toplamda 1000 TL kâr elde etmesine olanak tanır.
- Adım: Zarar durumu=Yine yukarıda belirlenen 3 adımda, zarar anında adet başı 9 TL olan hisse, 1 TL değer kaybeder ise 1000 birim x 1 TL üzerinden, zarar 1000 TL olacaktır.
İşte kendisine ait olmayan bu yatırım karşılığında, bir nevi büyük yatırımcıların oyuncağı olan açığa satış yapma işlemi, adet başı zarar ve kâr yapılmasına böyle olanak sağlıyor. Üstelik bu işlemler, genel itibari ile çok büyük yatırımcılar tarafından gerçekleştirildiği için asıl yatırımcıya zarar verebiliyorlar. SPK, bu durumlar sebebi ile Şubat 2020’de açığa satış yasağı getirmişti.
Pandemi döneminde açığa satış yasağı haberlerinde de artış yaşanmış gibi duruyor. Pandemide borsada fiyatlamalarla ilgili ayrıntılı bilgiler paylaşan bir yazıya bu linkten ulaşabilirsiniz.
Açığa Satış Yasağı Ne Kadar Sürer?
Açığa satış yasaklarının süresi değişebiliyor. Açığa satış ile ilgili kararlar SPK bültenlerinde haftalık olarak yatırımcılar ile paylaşılıyor. Genellikle açığa satış kararları hisse senetlerinde aşırı oynaklık görüldüğü dönemlerde getiriliyor. Genellikle 15 gün ile 30 gün aralığında gelen açığa satışı yasağı bazen farklı sürelerde de getirilebiliyor.
Açığa Satış Hisse Senedini Etkiler mi?
Açığa satış hisse senedini etkiler mi diye düşünenler için bu konuya da açıklık getirelim. Evet, açığa satış ve açığa satış yasakları hisse senedini etkiler. Zira yüklü miktarda işlem üzerinden kâr etmek isteyen büyük yatırımcıların gerçekleştirdiği bu eylemler, hissede toplu satış söz konusu olduğu için ani düşüşler ortaya çıkarabiliyor. Ancak, bu ihtimal ortadan kalksa bile bir hissede bulunan büyük yatırımcının gerçekleştireceği yüklü miktarda satış, aynı etkiyi yaratmak adına yeterli görülüyor.
Forexte Açığa Satış Var mı?
Forex piyasasında açığa satış var mı sorusu yatırımcılar tarafından sorulmakta. Bu konuya açıklık getirmek gerekirse zaten forex bunun üzerine kurulu bir sistem denilebilir. Yani elinizde olmayan bir ürünün fiyatının düşeceğini tahmin ediyorsanız satış yapabiliyorsunuz. Bu anlamda forex piyasasında açığa satış yapılabilmektedir. Test etmek için Lordfx veya benzeri bir forex şirketi üzerinden demo hesap oluşturarak sistemi test edebilirsiniz.
